εθιμικά τραγούδια

Διάφορα δημοτικά τραγούδια που αναφέρονται σε λατρευτικά και άλλα έθιμα. Πολλά από αυτά είναι προχριστιανικά και τα τραγουδούσαν σε διάφορες εποχές του έτους με σκοπό μαγικό, παραδείγματος χάριν για να βοηθήσουν στην ανάπτυξη των καρπών και στην καλή σοδειά. Όμως, τα περισσότερα από αυτά έχουν γίνει πλέον παιδικά τραγούδια. Ορισμένα από τα ε.τ. είναι αγυρτικά, δηλαδή τα τραγουδούν πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι, σε διάφορες γιορτές: τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και τα Φώτα (κάλαντα), στη γιορτή του Λαζάρου (λαζαρικά), των Βαΐων (βαΐτικα) κ.ά. Ένα στοιχείο των ε.τ. είναι το φιλοδώρημα, λόγος για τον οποίο τα τραγουδούν μέχρι σήμερα στην ύπαιθρο, αλλά και στα αστικά κέντρα, κυρίως τα παιδιά. Παλαιά ε.τ., που δεν είχαν σχέση με διάφορες χριστιανικές γιορτές, είναι της περπερούνας, του Λαδινού και του Ζαφείρη. Το τραγούδι της περπερούνας σχετίζεται με πρωτομαγιάτικα έθιμα σε συνδυασμό με μαγικές ενέργειες για πρόκληση βροχής. Στο Ξεροχώρι της Εύβοιας, όπως αναφέρει ο Γ. Α. Μέγας, ένας άντρας με το σώμα του γεμάτο λουλούδια και κλαδιά ελιάς, καρυδιάς και άλλων δέντρων, με ένα λουλουδένιο στεφάνι στο κεφάλι και ένα μεγάλο κουδούνι στο στήθος του, και με το όνομα Πιπεριά, γύριζε από σπίτι σε σπίτι χορεύοντας, ενώ άλλοι έξι που τον συνόδευαν τραγουδούσαν: «Πιπεριά, γλυκιά ροϊδιά, / γλήγορα στον Άι-Λια, / κι Άι-Λιας στον ουρανό, / για να βρέξει ο θεός νερό / για τα στάρια, για τα κθάρια / για τ’ φτωχού τα παρασπόρια. / Κάθε στάχυ και πινάκι / και χερόβολο δεμάτι. / Γούρνες, γούρνες το κρασί / αυλάκι αυλάκια το νερό (...)». Κάθε σπίτι κατάβρεχε την Πιπεριά με νερό. Το έθιμο αυτό ήταν αναμφισβήτητα ένα έθιμο αναλογικής μαγείας. Ο Λαδινός, φθινοπωρινό έθιμο, και ο Ζαφείρης, που γινόταν την πρωτομαγιά (αλλά και όλη την άνοιξη), σχετίζονται με την εξαφάνιση της βλάστησης κατά τον χειμώνα και την αναγέννησή της την άνοιξη. Ο Ζαφείρης συσχετίζεται από ορισμένους με τα αρχαία Αδώνια που είχαν την ίδια σημασία. Τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα είναι από τα πιο δημοφιλή εθιμικά τραγούδια (φωτ. ΑΠΕ).